İnsan mədə hüceyrələrini qan şəkəri yüksəldikdə insulin ifraz edən toxumalara çevrilmək üçün proqramlaşdıraraq, elm adamları 1-ci tip diabet kimi mühüm sağlamlıq probleminin müalicəsinin yolunu açdılar.

İnsulin hormonu qanda qlükoza səviyyəsinin tarazlaşdırılmasında çox mühüm rol oynayır. Kifayət qədər insulin səviyyəsi olmadığı zaman bir çox sağlamlıq problemləri yaranır.

Dünyada milyonlarla insan şəkərli diabetlə yaşayır və qanda qlükoza səviyyəsini nəzarətdə saxlamaq üçün tez-tez insulin inyeksiyalarından istifadə edir.

ABŞ-da Weill Cornell Medicine-dən bir qrup tədqiqatçı tərəfindən aparılan araşdırma, mədə insulin ifraz edən (GINS) hüceyrə nəqlinin siçanlarda diabet xəstəliyini geri qaytardığını aşkar etdi.

Normalda pankreasın beta hüceyrələri yüksək qan şəkəri səviyyələrinə cavab olaraq insulin hormonu ifraz etmək işini görür. Diabetli insanlarda bu toxumalar zədələnir və ya ölür, qlükozanı yanacaq üçün hüceyrələrə daşımaq qabiliyyətini itirir.

GINS hüceyrələri isə beta hüceyrələri deyil, funksiyalarını təqlid edə bilirlər. Bağırsaq bir çox başqa hüceyrə tiplərinə diferensiallaşa bilən və sürətlə çoxalda bilən çoxlu sayda kök hüceyrədən ibarətdir. Elm ictimaiyyəti ümid edir ki, şəkərli diabet xəstələrinin öz bağırsaq kök hüceyrələrini GİNS hüceyrələrinə çevirməklə orqanizmin bu hüceyrələri rədd etmək şansı azaldıla bilər.

New Yorkdakı Weill Cornell Medicine-nin regenerativ tibb üzrə dosenti Joe Zhou dedi: "Mədə öz hormon ifraz edən hüceyrələri istehsal edir. Digər tərəfdən, mədə hüceyrələri və mədəaltı vəzi hüceyrələri inkişafın embrion mərhələsində bir-birinə bitişikdir. Belə ki, mədə kök hüceyrələr beta-bənzər insulin ifraz edən hüceyrələrlə asanlıqla əlaqələndirilə bilər.

Alimlər bu ideyanı illərdir sınaqdan keçirsələr də, uğurlu nəticə əldə etməyiblər. Yeni araşdırmada tədqiqatçılar GINS hüceyrələrinə çevrilməni tetiklemek üçün hüceyrələrdə gen ifadəsini müəyyən bir ardıcıllıqla idarə edən üç xüsusi zülal aktivləşdirdilər.

Yenidən proqramlaşdırma prosesi kifayət qədər effektiv olmuşdur. Hüceyrələr orqanoidlər kimi tanınan kiçik qruplarda böyüdükdə qlükozaya həssaslıq göstərdilər. Daha sonra siçanlarda diabetə qarşı uzunmüddətli effektivliyini göstərdi.

Tədqiqatçılar mədə hüceyrələrindən GINS hüceyrələrinin istehsalının mürəkkəb bir proses olmadığını bildirdilər. Cəmi bir neçə gün çəkən bu proses testlərə görə yeni orqanoidlər köçürüldükdən sonra aylarla davam edir.

Tədqiqatın nəticələrinin insanlarda müalicə kimi istifadə edilməsi üçün hələ tezdir. Bununla belə, bu yanaşma bədənin insulin səviyyələrini yenidən təbii şəkildə idarə etməsinə yol aça bilər.

İnsan və siçan mədə toxuması arasında gələcək tədqiqatlarda müzakirə edilməli olan bəzi fərqləri qeyd edən tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, GINS hüceyrələri də immun sisteminin hücumuna qarşı daha davamlı olmalıdır.

Fərid