Xərçəng hüceyrələrin nəzarətsiz şəkildə çoxalması ilə xarakterizə olunan ciddi və kompleks bir xəstəlikdir. Genetik amillərlə yanaşı, ətraf mühit və həyat tərzi, xüsusən də qidalanma vərdişləri xərçəngin yaranmasında mühüm rol oynayır. Tədqiqatlar göstərir ki, bəzi qidalar və qida tərkibləri xərçəng riskini artıran faktorlardan biridir.
Foodinfo.az xəbər verir ki, bəzi qidalar öz təbii halında zərərsiz olsa da, emal prosesində və ya bişirmə zamanı xərçəng riskini artıran maddələrə çevrilə bilər:
Nitrat və nitritlər ət məhsullarında (kolbasa, sosiska və s.) qoruyucu kimi istifadə olunur. Mədədə nitrozamin adlı kanserogen maddəyə çevrilə bilər. Xüsusilə mədə xərçəngi ilə əlaqələndirilir.
Akrilamid yüksək temperaturda bişirilən kartof, çips, çörək və qızardılmış qidalarda yaranır. Heyvan üzərində aparılan tədqiqatlarda kanserogen təsiri göstərilmişdir.
Heterosiklik aminlər (HCA) və polisiklik aromatik karbohidrogenlər (PAK) ət və balıq yüksək temperaturda, xüsusilə köz, ızgara və yağda qızardıldıqda yaranır. Bu maddələr DNT mutasiyalarına səbəb olur və xərçəng riskini artırır.
Şəkər birbaşa xərçəng yaratmır, lakin artıq çəki və piylənmə riskini artırır. Piylənmə müxtəlif xərçəng növləri (məmə, yoğun bağırsaq, uşaqlıq və s.) ilə əlaqələndirilir. Xərçəng hüceyrələri şəkərlə “qidalanır”, sürətlə çoxalmaları üçün qlükozaya ehtiyac duyurlar.
Süni trans yağlar (margarin, hazır xəmir məhsulları) iltihabi prosesləri artırır, bu da xərçəngə zəmin yaradır. Emal olunmuş yağlar yüksək temperaturda parçalanaraq kanserogen birləşmələr yarada bilər.
Spirtli içkilər orqanizmdə asetaldehid adlı maddəyə çevrilir, bu isə sübut olunmuş kanserogendir. Qaraciyər, ağız boşluğu, yemək borusu və döş xərçəngi ilə əlaqələndirilir.
Bəzi sintetik rəng və dadvericilər uzunmüddətli istifadə zamanı hüceyrə mutasiyalarına səbəb ola bilər. Qida əlavələrinin istifadəsi ciddi şəkildə tənzimlənməlidir.
Fast-food məhsulları, qazlı içkilər, şirniyyatlar və qablaşdırılmış qəlyanaltılar bədəndə xroniki iltihab, insulin müqaviməti və hüceyrə stresinə səbəb olur.
Bəzi qidalar xərçəngə birbaşa səbəb olmur, lakin orqanizmdə xərçəngə zəmin yaradan mühit formalaşdırır. Sağlam və balanslı qidalanmaqla bu riski əldə olan imkanlarla azalda bilərik. Seçdiyimiz yeməklər gündəlik enerjimizin mənbəyi olmaqla yanaşı, gələcək sağlamlığımızın da təməlini qoyur.
